W dobie Facebooka, Instagrama, TikToka czy X (dawniej Twitter) życie prywatne wielu osób stało się… mniej prywatne, niż mogłoby się wydawać. Choć media społecznościowe umożliwiają nam kontakt ze światem, niosą również zagrożenia dla naszej prywatności. Czy wiesz, że masz prawo do ochrony swoich danych i możesz domagać się ich usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania?

W tym artykule przedstawię:

• jakie masz prawa do prywatności online,
• co możesz zrobić, gdy Twoje dane są wykorzystywane bez zgody,
• jak działają zasady RODO i innych przepisów.

1. Co to jest prawo do prywatności?

Prawo do prywatności to jedno z podstawowych praw człowieka. Oznacza ono m.in., że każdy z nas ma prawo do decydowania o tym, jakie informacje na nasz temat są ujawniane, komu i w jakim zakresie.

W praktyce oznacza to, że nikt nie może bez naszej zgody:

• publikować naszych zdjęć,
• ujawniać danych osobowych (np. adresu, numeru telefonu, miejsca pracy),
• przetwarzać danych w celach marketingowych bez wyraźnej zgody,
• śledzić naszej aktywności online w sposób naruszający prywatność.

2. Jakie dane zbierają platformy społecznościowe

W dzisiejszych ​czasach platformy społecznościowe zbierają ogromne ​ilości danych, które są nie tylko ​wykorzystywane ​do personalizacji doświadczeń ‌użytkowników, ale także do celów marketingowych ‍i analitycznych. Oto niektóre z głównych kategorii​ danych, które są gromadzone:

• dane​ osobowe: imię, nazwisko, adres e-mail, numer telefonu oraz ‍inne informacje identyfikujące użytkownika,
• aktywność użytkownika: posty, komentarze, polubienia oraz udostępnienia – wszystko to pozwala na analizowanie zachowań i preferencji,
• lokalizacja: informacje o miejscu pobytu użytkownika, ‍które mogą być używane do oferowania lokalnych treści i reklam,
• interakcje z innymi użytkownikami: kontakty, grupy, ‌obserwowani użytkownicy oraz aktywność w ich profilach,
• ciasteczka i dane zewnętrzne: śledzenie aktywności na innych stronach internetowych oraz w aplikacjach poprzez różne mechanizmy śledzenia.

Warto zaznaczyć, że gromadzenie tych danych nie jest przypadkowe. Platformy społecznościowe wykorzystują je do budowania profili użytkowników, co pozwala na precyzyjniejsze kierowanie reklam i ofert. Wpływa to na dostęp do treści oraz interakcje, a także na decyzje dotyczące tego,​ jakie informacje są pokazywane‍ użytkownikom.

3. RODO – Twoje tarcze w Internecie

W 2018 roku zaczęło obowiązywać ogólne rozporządzenie o ochronie danych osobowych, znane szerzej jako RODO. To dzięki niemu masz konkretne prawa, z których możesz skorzystać, gdy Twoje dane są przetwarzane przez media społecznościowe lub innych administratorów.

Jednym z fundamentalnych założeń RODO jest zasada, że przetwarzanie danych osobowych musi opierać się na dobrowolnej i świadomej zgodzie osoby, której dane dotyczą. W mediach społecznościowych, zgoda ta musi być wyraźnie uzyskana, zanim platforma zacznie przetwarzać dane użytkownika. Zgoda musi być jednoznaczna, świadoma, dobrowolna i łatwa do wycofania.

Przykładem problematyki związanej z uzyskiwaniem zgody w mediach społecznościowych może być profilowanie użytkowników w celach reklamowych. Platformy takie jak Facebook czy Instagram, bazują na analizie zachowań swoich użytkowników, aby wyświetlać im spersonalizowane treści reklamowe. 

Twoje prawa wynikające z RODO to m.in.:

• Prawo do informacji – masz prawo wiedzieć, kto i w jakim celu przetwarza Twoje dane.
• Prawo dostępu do danych – Użytkownicy mogą zażądać kopii swoich danych oraz szczegółowych informacji na temat sposobu ich przetwarzania. Mają także prawo do przenoszenia danych, co oznacza, że platformy muszą umożliwić przekazanie danych użytkownika do innego administratora w formacie umożliwiającym ich dalsze przetwarzanie. Realizacja tego prawa przez platformy społecznościowe oznacza konieczność wdrożenia odpowiednich narzędzi technologicznych, które umożliwią szybki i bezpieczny dostęp do danych oraz ich przeniesienie w formacie elektronicznym.
• Prawo do sprostowania danych – Jeśli Twoje dane są błędne, masz prawo zażądać ich poprawienia.
• Prawo do bycia zapomnianym – RODO wprowadza prawo do usunięcia danych. Oznacza to, że każdy użytkownik ma prawo zażądać usunięcia swoich danych osobowych z platformy mediów społecznościowych, jeśli dane te nie są już potrzebne do celów, dla których zostały zgromadzone, lub jeśli użytkownik wycofał zgodę na ich przetwarzanie. Platformy muszą zatem umożliwić użytkownikom usunięcie ich kont i związanych z nimi danych w prosty sposób. 
• Prawo do sprzeciwu – Możesz sprzeciwić się przetwarzaniu danych np. w celach marketingowych.

Platformy społecznościowe, które nie przestrzegają przepisów RODO, mogą spotkać się z poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi. Sankcje za naruszenie RODO mogą wynosić do 20 milionów euro lub 4% globalnego rocznego obrotu, w zależności od tego, która kwota jest wyższa. 

Aby skutecznie ​egzekwować te prawa, warto poznać kilka praktycznych kroków:

• Zapoznaj się z polityką prywatności ​– każda platforma społecznościowa powinna mieć jasno określoną politykę dotyczącą przetwarzania danych.
• Kontaktuj ‍się z administratorem danych – jeśli masz wątpliwości co do‍ przetwarzania ‍Twoich danych, nie wahaj się zadać pytań.
• Dokumentuj swoje działania – zapisuj wszystkie komunikaty i odpowiedzi związane z Twoimi danymi, aby mieć dowody w przypadku sporu.

3. Kiedy Twoja prywatność jest naruszana?

O naruszeniu prywatności można mówić w wielu przypadkach. Przykłady z życia:

• Ktoś opublikował Twoje zdjęcie bez pytania na Facebooku.
• Znajdujesz swoje imię i nazwisko w niepochlebnej wzmiance na forum.
• Otrzymujesz reklamy po rozmowie przez komunikator – a nie wyrażałeś zgody na takie przetwarzanie danych.
• Wyszukiwarki pokazują Twoje dane sprzed lat, których już nie chcesz widzieć w sieci.

W takich przypadkach masz pełne prawo podjąć działania – zarówno wobec osoby prywatnej, jak i dużej platformy społecznościowej.

4.  Co możesz zrobić? – Twoje narzędzia

1. Skontaktuj się z administratorem danych.

Pierwszym krokiem powinno być zawsze zgłoszenie do administratora danych, czyli osoby lub firmy, która publikuje lub przetwarza Twoje dane.

W przypadku platform takich jak Facebook, TikTok czy Instagram, możesz:

• wysłać żądanie przez formularz kontaktowy,
• zgłosić treść naruszającą zasady (np. zdjęcie, komentarz),
• napisać formalne żądanie usunięcia danych na podstawie RODO.

     2. Zgłoś naruszenie do UODO.

Jeśli administrator nie odpowiada albo odmawia usunięcia danych, możesz złożyć skargę do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO).

    3. Idź do sądu.

Masz również prawo wnieść sprawę do sądu cywilnego i domagać się:

• usunięcia danych,
• przeprosin,
• zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.

Podsumowanie

Media społecznościowe mogą być świetnym narzędziem kontaktu, ale jednocześnie nie mogą być przestrzenią wolną od odpowiedzialności. Jeśli czujesz, że Twoje dane są wykorzystywane bez Twojej zgody – działaj. Masz prawo do prywatności, masz prawo do usunięcia danych, masz prawo do szacunku. 

wzór pisma – żądanie usunięcia danych osobowych

Poniżej znajdziesz wzór pisma, który możesz dostosować do swojej sytuacji i wysłać do firmy lub osoby, która narusza Twoją prywatność:

[Twoje imię i nazwisko]
[Adres zamieszkania]
[E-mail, numer telefonu – opcjonalnie]

[Data]

Do: [Nazwa administratora danych / osoby prywatnej]
[Adres lub e-mail kontaktowy]

Szanowni Państwo,

niniejszym, działając na podstawie art. 17 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (RODO), żądam niezwłocznego usunięcia moich danych osobowych, w tym w szczególności:
– [tu opisz, jakie dane – np. zdjęcie, komentarz, nazwisko itp.]
opublikowanych przez Państwa / przetwarzanych przez Państwa bez mojej wyraźnej zgody.

Przetwarzanie moich danych osobowych w wyżej opisanym zakresie narusza moje prawo do prywatności oraz zasady wynikające z RODO.

Proszę o potwierdzenie usunięcia danych w terminie 14 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma.

W razie braku odpowiedzi, zastrzegam sobie prawo do złożenia skargi do Prezesa UODO oraz podjęcia dalszych kroków prawnych.

Z poważaniem,
[Twoje imię i nazwisko]