Zapraszamy wideo pt. Prawo rodzinne. Wykład prowadzi mec. Zofia Gałązka, która współpracuje z Fundacją Togatus PRO BONO.

Tematyka dotycząca alimentów część 1 - https://www.facebook.com/mrradcaprawny/videos/347696631475863/ 

Alimenty część 2  -  https://www.facebook.com/mrradcaprawny/videos/862673309140396/ 

Artykuł pt. DARK PATTERNS CZYM SĄ I JAK SIĘ PRZED NIMI CHRONIĆ?

Dark patterns to techniki stosowane w projektowaniu interfejsów użytkownika, które mają na celu manipulowanie użytkownikami w taki sposób, aby podejmowali decyzje korzystne dla firmy. Są to subtelne, ale celowe zabiegi, które mogą prowadzić do niezamierzonych zakupów, subskrypcji czy udostępnienia danych osobowych.

Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się na czym dokładniej polegają te techniki, jak się przed nimi chronić i jakie są tego konsekwencje zapraszamy do zapoznania się z poniższym artykułem.

1. Informacje ogólne

Dark patterns to techniki stosowane w projektowaniu interfejsów użytkownika, które mają na celu manipulowanie użytkownikami w taki sposób, aby podejmowali decyzje korzystne dla firmy. Są to subtelne, ale celowe zabiegi, które mogą prowadzić do niezamierzonych zakupów, subskrypcji czy udostępnienia danych osobowych. Dark patterns przybierają niejednolite formy – mogą jawić się użytkownikom jako ukryte informacje o możliwości rezygnacji z subskrypcji, brak informacji o kosztach wysyłki, automatyczne dodawanie produktów do koszyka. W praktyce najczęstszą sytuacją jest zasypywanie treściami i automatyczne przedłużanie subskrypcji bez zgody użytkownika. Współcześnie nie jest możliwe wskazanie skutecznej metody ochrony przed tego typu szkodliwymi wzorcami. Kluczowe jest jednak dla użytkowników Internetu przestrzeganie należytej ostrożności w trakcie korzystania z określonych platform internetowych.

2. Przykłady dark patterns

 - Przemyślana zgoda: Ukrywanie opcji rezygnacji lub ustawienie jej w sposób, który sprawia, że użytkownik przypadkowo zgadza się na coś, czego nie chce.
 - Przekierowanie uwagi: Skupianie uwagi użytkownika na jednym elemencie interfejsu, aby ukryć lub zminimalizować znaczenie innego, mniej korzystnego dla firmy elementu. Przykład: Przycisk „Kup teraz” jest duży i kolorowy, podczas gdy przycisk „Dowiedz się więcej” jest mały i szary.
 - Utrudniona rezygnacja: Utrudnianie procesu anulowania subskrypcji, np. przez brak wyraźnej opcji anulowania lub konieczność wykonania wielu kroków.
 - Natarczywe pytania: Stosowanie komunikatów, które sprawiają, że użytkownik czuje się winny, jeśli nie zgodzi się na pewne działania. Przykład: Okienka wyskakujące, które pytają „Czy na pewno chcesz zrezygnować z tej niesamowitej oferty?”, utrudniając proces zamknięcia.
 - Ukryte koszty: Dodawanie opłat na końcu procesu zakupu, które nie były wcześniej wyraźnie widoczne. Przykład: Koszty wysyłki, które pojawiają się dopiero po wprowadzeniu danych karty płatniczej.

3. Jak się przed tym chronić?

Uważne czytanie: Zawsze należy dokładnie czytać każdy komunikat, który pojawia się podczas korzystania z aplikacji czy strony internetowej, szczególnie podczas zakupów czy rejestracji.
Szukanie opinii: Przed zakupem lub rejestracją należy zweryfikować opinie innych użytkowników na temat danej strony lub aplikacji.
Należy korzystać z narzędzi blokujących reklamy: Niektóre rozszerzenia przeglądarek internetowych mogą pomóc w blokowaniu elementów, które mogą być częścią dark patterns.
Ostrożność przy subskrypcjach: Zawsze należy sprawdzić, czy subskrypcje są automatycznie odnawiane i jakie są warunki ich anulowania.
Należy korzystać z rozszerzeń do przeglądarek: Istnieją rozszerzenia, które pomagają zidentyfikować i zablokować dark patterns, np. “Dark Reader”.
Regularne przeglądanie ustawień prywatności: Należy regularnie sprawdzać i aktualizować ustawienia prywatności na stronach internetowych i w aplikacjach, z których użytkownik korzysta.
Edukacja i świadomość: Należy czytać artykuły, blogi i raporty dotyczące nowych technik manipulacyjnych w projektowaniu interfejsów użytkownika.
Zgłaszanie nieuczciwych praktyk: Kiedy użytkownik zauważy praktyki dark patterns na stronie internetowej lub w aplikacji, powinien niezwłocznie zgłosić to odpowiednim organom, takim jak organizacje konsumenckie czy organy regulacyjne ds. ochrony danych osobowych.
Ostrożność przy udostępnianiu danych osobowych: Należy zawsze zastanowić się dwa razy przed podaniem swoich danych osobowych i sprawdzić, jak będą one wykorzystywane. Należy unikać rejestracji na stronach, które wymagają więcej informacji niż jest to konieczne do korzystania z ich usług.
Regularne monitorowanie kont bankowych i kart kredytowych: Śledzenie wszystkich transakcji może pomóc w szybkim zauważeniu i anulowaniu nieautoryzowanych subskrypcji. Np. sprawdzanie wyciągów bankowych co miesiąc w poszukiwaniu podejrzanych opłat.
Znane przypadki i inicjatywy przeciw dark patterns
 - Apple iOS 14: Wprowadzenie przez Apple w systemie iOS 14 wymogu uzyskiwania zgody użytkowników na śledzenie między aplikacjami jest krokiem w stronę większej transparentności i ochrony prywatności.
 - GDPR: Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych Osobowych (GDPR) w Unii Europejskiej wprowadziło surowe przepisy dotyczące zgody na przetwarzanie danych osobowych, co zmusza firmy do bardziej przejrzystych działań.
 - California Consumer Privacy Act (CCPA): Ustawa o ochronie prywatności konsumentów w Kalifornii daje użytkownikom większą kontrolę nad ich danymi i wymaga od firm informowania o zbieraniu i przetwarzaniu danych.

4. Jakie są konsekwencje stosowania „dark patterns”?

Stosowanie „dark patterns” może skutkować naruszeniem nie tylko przepisów o ochronie konsumentów, ale także o ochronie danych osobowych (w szczególności RODO).

Prezes UOKiK już postawił popularnym sklepom internetowym born2be.pl i renee.pl zarzut naruszenia praw konsumentów poprzez wprowadzanie konsumentów w błąd m.in. na skutek stosowania jednego z popularnych „zwodniczych interfejsów”. Te sklepy internetowe, przy użyciu zegara odliczającego czas do zakończenia promocji, sugerowały użytkownikom ograniczony czas na otrzymanie rabatu, podczas gdy asortyment sklepów był dostępny w promocji w sposób ciągły – promocje na tych samych warunkach następowały jedna po drugiej. Działanie sklepów stanowiło chwyt marketingowy, nie oferowano rzeczywistego rabatu klientom.

W przypadku, gdy działanie serwisu internetowego zakwalifikowane zostanie przez Prezesa UOKiK jako naruszające zbiorowe interesy konsumentów, przedsiębiorcę stosującego „dark patterns” w serwisie może spotkać m.in. kara finansowa w wysokości 10 proc. obrotu za rok poprzedni. Natomiast kiedy stosowane „dark patterns” naruszać będą przepisy RODO, Prezes UODO może ukarać przedsiębiorcę prowadzącego serwis m.in. karą finansową w wysokości do 20 000 000 euro lub 4 proc. całkowitego rocznego obrotu.

5. Podsumowanie

Dark patterns to nieuczciwe techniki stosowane w projektowaniu interfejsów użytkownika, mające na celu manipulowanie jego decyzjami. Aby się przed nimi chronić, warto być świadomym i ostrożnym podczas korzystania z Internetu, regularnie przeglądać ustawienia prywatności, edukować się na temat nowych zagrożeń i ostrzegać innych użytkowników. Stosowanie „dark patterns” może mieć poważne konsekwencje prawne, ale nie tylko. Stosowanie „dark patterns” jest sprzeczne z ideą etycznego projektowania i ochrony użytkowników. Przedsiębiorcy powinni unikać stosowania takich praktyk i zawsze dążyć do zapewnienia uczciwego i klarownego projektowania interfejs.