Fundacja przygotowała artykuł dotyczący SYSTEMU DOZORU ELEKTRONICZNEGO

Co to jest dozór elektroniczny ?

System dozoru elektronicznego (SDE) jest jednym z systemów wykonywania kary pozbawienia wolności i polega na kontrolowaniu zachowania skazanego przebywającego poza zakładem karnym przy użyciu aparatury monitorującej, czyli urządzeń elektronicznych oraz instalacji i systemów, które zawierają służące tej kontroli podzespoły elektryczne lub elektroniczne, zwane dalej „środkami technicznymi”. Kontrolowanie zachowania skazanego dotyczy przestrzegania przez skazanego nałożonego na niego przez sąd penitencjarny obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wskazanym miejscu, w wyznaczonym czasie, jak również obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych miejscach lub zakazu zbliżania się do określonej osoby.

W systemie dozoru elektronicznego można kontrolować :

1.     przebywanie przez skazanego w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd miejscu (dozór stacjonarny);

2.     bieżące miejsce pobytu skazanego, niezależnie od tego, gdzie skazany przebywa (dozór mobilny);

3.     zachowywanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od osoby wskazanej przez sąd (dozór zbliżeniowy).

Miejscem wykonywania kary pozbawienia wolności w SDE jest lokal mieszkalny, w którym skazany ma miejsce stałego pobytu i będzie przebywał faktycznie. Czas wykonywania SDE obejmuje zarówno przedziały czasu w ciągu doby jak i poszczególne dni tygodnia, kiedy skazany zobowiązany jest przebywać w wyznaczonym miejscu pobytu.

Zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w SDE

Właściwym do udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności jest sąd penitencjarny. Sądem penitencjarnym jest sąd okręgowy (wydział penitencjarny) właściwy dla miejsca zamieszkania (pobytu) osoby skazanej. Sąd penitencjarny może udzielić  zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 1 roku i 6 miesięcy w systemie dozoru elektronicznego skazanemu na taką karę, za jego zgodą. Skazany winien posiadać określone miejsce stałego pobytu oraz zgodę osób pełnoletnich wspólnie z nim zamieszkujących.  Zezwolenia udziela się jeżeli szczególne warunki bezpieczeństwa i stopień demoralizacji oraz inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym i jeżeli zastosowanie SDE jest wystarczające do osiągnięcia celów kary.

Zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w SDE udziela się także dla skazanych, wobec których orzeczono zastępczą karę pozbawienia wolności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w SDE nie udziela się skazanemu za umyślnie popełnione przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności,  który był uprzednio skazany na taką karę, chyba że zachodzą warunki do wydania wyroku łącznego.

Udzielając zezwolenia na wykonywanie kary pozbawienia wolności w SDE, sąd penitencjarny każdorazowo bada, czy nie stoją temu na przeszkodzie warunki mieszkaniowe skazanego. Nadto karę pozbawienia wolności w tym systemie może skazany odbywać, gdy pozwalają na to warunki techniczne a więc zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne obsługi tych środków technicznych.

W czasie odbywania kary w SDE skazany ma obowiązek, jak już wspomniano, pozostawania we wskazanym przez sąd penitencjarny miejscu w wyznaczonym czasie, udzielania wyjaśnień o przebiegu kary i wykonywania nałożonych obowiązków a w szczególności kontaktowania się z sądowym kuratorem zawodowym. Nadto ciąży na nim obowiązek noszenia nadajnika, dbania o  powierzone stacjonarne urządzenie monitorujące i nadajnik, poddania się czynnościom kontrolnym upoważnionego podmiotu dozorującego, odbierania połączeń telefonicznych przychodzących do stacjonarnego urządzenia monitorującego.  Sąd penitencjarny oddaje skazanego pod dozór sądowego kuratora zawodowego oraz może nałożyć na niego obowiązki określone w art. 72 Kodeksu karnego, m.in.:

1.     wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu;

2.     powstrzymywania się od nadużywania alkoholu lub używania środków odurzających;

3.     poddania się terapii uzależnień;

4.     poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji;

5.     zakaz zbliżania się do określonej osoby;

6.     obowiązek powstrzymania się przebywania w określonych miejscach.

       Sąd penitencjarny określa przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, w których skazany ma prawo oddalić się z miejsca stałego pobytu na okres nieprzekraczający 12 godzin dziennie (harmonogram dozoru elektronicznego), a w szczególności : świadczenia pracy, wykonywania praktyk religijnych, opieki nad małoletnimi, osobami chorymi i niepełnosprawnymi, kształcenia się, komunikowania się z obrońcą lub pełnomocnikiem albo ustanowioną osobą godną zaufania, korzystania z opieki medycznej, dokonania niezbędnych zakupów. 

Postępowanie o udzielenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w SDE

Postępowanie o udzielenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wszczynane jest na wniosek. Nie ma możliwości wszczęcia takiego postępowania przez sąd penitencjarny z urzędu. Przedmiotowy wniosek może złożyć skazany, jego obrońca, prokurator, sądowy kurator zawodowy jak również dyrektor zakładu karnego. Wniosek wraz z uzasadnieniem składa się do właściwego sądu penitencjarnego.

Postanowienie w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w SDE powinno być wydane w terminie 30 dni od wpływu wniosku.

Sąd penitencjarny przed wydaniem postanowienia o udzieleniu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w SDE ma obowiązek zweryfikować warunki techniczne w miejscu stałego pobytu skazanego. Weryfikację w tym zakresie przeprowadza podmiot dozorujący, który informację z przeprowadzonych ustaleń przekazuje sądowi penitencjarnemu. Dodać należy, że jeżeli warunki techniczne stoją na przeszkodzie udzieleniu zezwolenia na SDE, to wniosek w tym zakresie pozostawia się bez rozpoznania.

Przed wydaniem postanowienia w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w SDE sąd powinien wysłuchać skazanego. Obowiązek ten jest niezależny od tego jaki podmiot złożył wniosek o SDE. Jeżeli przedmiotowy wniosek złożył kurator sądowy, to sąd powinien dodatkowo wysłuchać kuratora.

W postanowieniu o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego sąd penitencjarny określa miejsce, czas, rodzaj lub sposób wykonywania nałożonych obowiązków oraz rodzaj podlegających zainstalowaniu środków technicznych oraz wyznacza termin i określa sposób zgłoszenia przez skazanego podmiotowi dozorującemu gotowości do zainstalowania rejestratora stacjonarnego lub przenośnego lub nadajnika.

Nadto sąd penitencjarny wyznacza termin i określa sposób zgłoszenia podmiotowi dozorującemu gotowości skazanego do zainstalowania rejestratora i nadajnika. Termin ten nie może przekraczać 24 godzin od ogłoszenia lub doręczenia skazanemu postanowienia o rozpoczęciu dozoru elektronicznego. W przypadku skazanego, który odbywa karę pozbawienia wolności, termin ten liczony jest od czasu zwolnienia skazanego z zakładu karnego.

Skazanemu i jego obrońcy przysługuje zażalenie na postanowienie o udzieleniu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w SDE oraz na odmowę udzielenia takiego zezwolenia. Sądem odwoławczym jest sąd apelacyjny, któremu zażalenie wraz z aktami sprawy sąd penitencjarny przekazuje niezwłocznie. Sąd odwoławczy powinien rozpoznać zażalenie w terminie 7 dni od przekazania zażalenia.

Obowiązki skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności w SDE

W przypadku wydania postanowienia o wyrażeniu zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, skazany ma określone ustawowo obowiązki. Jest on zobowiązany m.in. do:

1.     zgłoszenia podmiotowi dozorującemu, w sposób i w terminie określonym przez sąd, gotowości do instalacji środków technicznych;

2.     nieprzerwanego noszenia nadajnika;

3.     dbania o powierzone mu środki techniczne, chronić je przed utratą, zniszczeniem, uszkodzeniem lub uczynieniem niezdatnymi do użytku a także zapewnić ich stałe zasilanie energią elektryczną;

4.     udostępnienia podmiotowi dozorującemu powierzone środki techniczne do kontroli, naprawy lub wymiany na każde jego żądanie a także umożliwienia pracownikom tego podmiotu wejścia do pomieszczeń, w których skazany przebywa lub na nieruchomość stanowiącą jego własność lub będącą w jego zarządzie;

5.     udzielania prezesowi sądu lub upoważnionemu sędziemu, sądowemu kuratorowi zawodowemu, podmiotowi dozorującemu i podmiotowi prowadzącemu centralę monitorowania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary i wykonywania nałożonych obowiązków oraz stawiać się na wezwanie sędziego i kuratora;

6.     udzielania osobom upoważnionym, na ich żądanie, wyjaśnień odnośnie przebiegu odbywania kary i wykonywania nałożonych na skazanego obowiązków również przy użyciu rejestratora stacjonarnego;

7.     udzielania osobom upoważnionym, na ich żądanie, wyjaśnień odnośnie przebiegu odbywania kary i wykonywania nałożonych na skazanego obowiązków również przy użyciu rejestratora przenośnego;

8.     pozostawania we wskazanym przez sąd miejscu w wyznaczonym czasie zgodnie z określonymi przez sąd penitencjarny przedziałami czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, w których skazany ma prawo się oddalić z miejsca stałego pobytu;

9.     odbierania połączeń przychodzących do rejestratora stacjonarnego;

10. umożliwienia sądowemu kuratorowi zawodowemu wejścia do mieszkania lub na nieruchomość, gdzie zainstalowano rejestrator;

11. nieprzerwanego noszenia rejestratora przenośnego;

12. odbierania połączeń przychodzących do rejestratora przenośnego.

Do pobrania: WZÓR WNIOSKU O SDE

Źródło: Fundacja Togatus Pro Bono z Olsztyna.

Wydział Organizacyjny - Inspektor Małgorzata Katuszonek