Oto nadesłana relacja:

W 2011 roku Henrykowskie Stowarzyszenie w Siemczynie chcąc zaprezentować Siemczyno postanowiło zbadać ciekawostki miejsc i wydarzeń związanych z tą wsią. Pomysł doprowadził do analizy poszczególnych obiektów znajdujących się na terenie wsi. Fotografowaliśmy analizowane obiekty w Siemczynie by w efekcie opublikować w roku 2012: „SIEMCZYNO – HISTORIA-PRZEWODNIK – WYJĄTKOWE MIEJSCE W HISTORII POMORZA ZACHODNIEGO”. W ślad za tym działaniem zrodziła się nowa myśl: „Warto oznakować te szczególne miejsca i obiekty opisane w przewodniku”. Projekt był dość kosztowny a jako stowarzyszenie non-profit postanowiliśmy zwrócić się o wsparcie do wielu instytucji.

Finalnie Powiat Drawski wsparł naszą inicjatywę krzewienia dziedzictwa narodowego i w ten sposób w roku 2015 został oznakowany Henrykowski Szlak w Siemczynie. Jest to pierwszy etap, gdyż szlak obejmuje 43 stanowiska, z których oznakowanych zostało 21 stacji. Poszczególne stacje dotyczą:

- Stacja nr 1 – Barokowy pałac w Siemczynie (wybudowany w latach 1722-1726)

- Stacja nr 2 – Park z aleją grabową i lipową

- Stacja nr 3 – Grobowiec dawnych ziemian

- Stacja nr 4 – Dawny komisariat Milicji Obywatelskiej

- Stacja nr 5 – Sześciorodzinny budynek dla robotników w majątku ziemskim

- Stacja nr 6 – Wiejska szkoła (zanim przeniesiono ją do pałacu)

- Stacja nr 7 – Plebania

- Stacja nr 8 – Dom z początku XX wieku

- Stacja nr 9 - Siemczyńska świątynia

- Stacja nr 10 – Wiejska kaplica w dawnej remizie

- Stacja nr 11 – Głaz z okazji 20-lecia PRL

- Stacja nr 12 – Dom folwarcznego kowala

- Stacja nr 13 – Kino w dawnej gospodzie

- Stacja nr 14 – Dom leśniczego, dawny dom ogrodnika

- Stacja nr 15 – Najstarszy dom mieszkalny

- Stacja nr 16 – Dom zamożnego gospodarza

- Stacja nr 17 – Kuźnia

- Stacja nr 18 – Leśniczówka

- Stacja nr 19 – Młyn a później papiernia na jeziorem Wilczokowo

- Stacja nr 20 – Dawny trakt między Branderburgią a Rzeczpospolitą

- Stacja nr 21 – Góry szubieniczne

 

Projekt zrealizowano w ramach zadania publicznego pt.: „Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego”. Wsparcie finansowe pozyskano ze Starostwa Powiatowego w Drawsku Pomorskim.

 

Zadanie polega na umieszczeniu tablic informacyjnych na pieszym szlaku historyczno-krajoznawczym o nazwie „I Henrykowski Szlak w Siemczynie”. Trasa szlaku przebiega przez wieś Siemczyno i okolice. Poszczególne punkty (stacje/przystanki) trasy są oznaczone tablicami informacyjnymi. Informacje na poszczególnych tablicach opisują budynki i miejsca ze wskazaniem na ich historyczne funkcje oraz ich znaczenie, zarówno materialne jak i niematerialne dla lokalnych społeczności w przeszłości i w dniu dzisiejszym. Tablice umieszczono na wybranych budynkach lub w bezpośrednim sąsiedztwie wybranych lokalizacji.

 

Konieczność utworzenia tego szlaku:

Siemczyno. Niewielka wieś, położona w samym sercu Pojezierza Drawskiego, w połowie drogi pomiędzy Złocieńcem a Czaplinkiem. Wieś podobna do wielu innych wsi tzw. „popegeerowskich” na terenie pomorza zachodniego, których obecny charakter ukształtowany został przez przed- i powojenne dzieje tych terenów.

Najbardziej widocznymi śladami przedwojennej przeszłości tych miejscowości są na ogół siedemnasto-osiemnastowieczne pałace byłych niemieckich ziemian, najczęściej niszczejące w towarzystwie zabudowań folwarcznych z tego samego okresu, oraz poniemiecka zabudowa wiejska o charakterystycznej architekturze domów z czerwonej cegły bądź szachulcowej konstrukcji.

Natomiast najbardziej charakterystycznymi śladami powojennej historii tych wsi są pudełkowate, odrapane miniosiedla budowane w celu ulokowania w nich pracowników PGR-ów lub Rolniczych Spółdzielni Pracowniczych, które powstały na bazie przedwojennych majątków ziemskich w czasach PRL-u. Ponadto na terenach byłych folwarków pozostały, obecnie również najczęściej nieużytkowane, zabudowania gospodarskie, w których PGR-y produkowały drób, trzodę chlewną lub bydło.

Powyższy opis to jest właściwie wszystko co przeciętny mieszkaniec, nie tylko pozostałej części polski, ale również naszego regionu, wie o tych miejscowościach.

Miejscowości te oraz ludzie je zamieszkujący są obecnie uznawane przez władze regionalne za jeden z największych problemów społeczno-ekonomicznych naszego województwa.

Jednak głębsze zastanowienie się nad zagadnieniem zachodniopomorskich wsi wymaga zadania sobie pytanie kim są ludzie zamieszkujący te miejscowości tzn. skąd pochodzą, jakie mają korzenie kulturowe, jaka jest ich poziom utożsamienia się z ziemiami na których przyszło im żyć. Jednocześnie nie można odpowiedzieć w pełni na to pytanie bez zwrócenia uwag na tło historyczne ich pojawienia się na tych ziemiach.

Ziemie pomorza zachodniego mniej-więcej do X-XI wieku były zamieszkiwane przez plemiona słowiańskie. Jednak od ok. XII wieku plemiona te były powoli wypierane przez nacje pochodzenia niemieckiego, które od XIII wieku były właściwie głównymi mieszkańcami tych terenów. Sytuacja ta uległa bardzo gwałtownej zmianie dopiero po 1945 roku.

W wyniku przegranej przez hitlerowców wojny, na konferencji jałtańskiej, która odbyła się w lutym 1945 r. Polska utraciła kresy wschodnie na rzecz Rosji i otrzymała „rekompensatę” w postaci dotychczasowych ziem niemieckich m.in. ziemie pomorza zachodniego. Następnie w deklaracji poczdamskiej z lipca 1945, ujęte zostało postanowienie dotyczące przesiedleń ludności niemieckiej m.in. z terenów, które Polska otrzymała w wyniku konferencji jałtańskiej.

W wyniku powyższych wydarzeń z terenów na których obecnie znajduje się Województwo Zachodniopomorskie w latach 1945-1947 wysiedlono około 800 tyś osób pochodzenia niemieckiego.

Na ich miejsce sprowadzono ludność polskiego pochodzenia głównie z ziem dawnej południowo-wschodniej i centralnej polski (około 65% ogółu nowo osiedlonych) oraz z kresów wschodnich (około 29% ogółu). Pozostałą grupę nowych mieszkańców stanowili repatrianci i reemigranci z ZSRR, reemigranci z Europy Zachodniej oraz około 50 tyś. osób pochodzenia ukraińskiego przesiedlonych przymusowo w ramach akcji „Wisła”.

W ciągu zaledwie kilku lat po zakończeniu II wojny światowej doprowadzono do całkowitej wymiany ludności na terenie pomorza zachodniego z ludności pochodzenia niemieckiego na ludność pochodzenia polskiego.

Nowo przybyli mieszkańcy musieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości z dala od rodzin, od miejsc w których dorastali i w których mieli relatywnie ustabilizowaną sytuację społeczną. Musieli od podstaw budować nowe relacje społeczne w dużej mierze odmienne od dotychczas znanych, gdyż determinowane narzuconą ideą kolektywu.

W raz z kolejnymi pokoleniami, zgodnie z polityką ówczesnych władz komunistycznych oraz dodatkowo umacniane przez pamięć społeczną krzywd odniesionych przez Polaków od narodu niemieckiego, pamięć o byłych mieszkańcach terenów pomorza zachodniego zacierała się. Jednocześnie ulegały też rozluźnieniu kontakty z krewnymi, którzy pozostali na dawnych ziemiach polskich, a tożsamość regionalna przywieziona w sercach ludzi zasiedlających te tereny po wojnie umiera wraz z ostatnimi z nich. Dodatkowo ostatnie pokolenia wychowują się jako członkowie Unii Europejskiej, w świecie silnie zinformatyzowanym.

Te wszystkie czynniki powodują, ze mieszkańcy pomorza zachodniego poszukują swojej tożsamości regionalnej, gdyż siłą rzeczy towarzyszy im poczcie pewnego wyalienowania, w porównaniu do mieszkańców terenów, które leżały w granicach dawnej polski. Takie poczucie obcości powoduje osłabienie tożsamości regionalnej co może przyczynić się do zwiększenia emigracji ludzi młodych, którzy nie będą czuli silnych więzi z tymi terenami. W połączeniu z odchodzeniem starszych pokoleń może to w przyszłości być przyczyną wymiany demograficznej na ludność, która będzie się czuła tutaj bardziej u siebie, ze względu na pamięć przodków, która się jeszcze nie zatarła w pamięci narodowej byłych mieszkańców.

W związku z powyższymi trendami konieczne jest zwiększanie więzi obecnych mieszkańców zachodniopomorskich wsi z regionem, w którym żyją. Umocnienie tych więzi w znacznym stopniu może przyczynić się do rozbudowy patriotyzmu lokalnego i zwiększenia gotowości nowych pokoleń do pozostawania w rodzinnych stronach i budowania potencjału województwa nawet za cenę gorszych warunków ekonomicznych.

Nie można jednak budować tożsamości bez pamięci o przeszłości tych terenów. Należy tę przeszłość wyeksponować wplatając ją we współczesny kontekst tak, aby obecni mieszkańcy zachodniopomorskich wsi mogli się z tą przeszłością oswoić i odnaleźć swoje miejsce w nurcie historii. Pogodzenie się z przeszłością pozwoli budować tożsamość na fundamentach dziejów bez przekłamań i niedopowiedzeń, które prędzej czy później budzą podejrzliwość i wątpliwości nowych pokoleń.

Jednym ze sposobów mówienia o przeszłości wplatając ją w teraźniejszość jest pokazanie jak funkcjonowała wieś z okresu przed przybyciem nowych mieszkańców tzn. jakie funkcje pełniły poszczególne budynki, kto był ich budowniczym, w jakim celu je zbudowano, komu miały służyć oraz pokazanie ich ówczesnych funkcji. Najwłaściwszym naszym zdaniem sposobem przekazania tego typu informacji jest stworzenie szlaku tematycznego o zawartości historyczno-krajobrazowej, którego poszczególne przystanki zostaną zaznaczone tablicami informacyjnymi.

Skutkiem tego działania ma być zwiększenie tożsamości regionalnej mieszkańców wsi oraz zwiększenie świadomości turystów o historii pomorza zachodniego. Szlak ten tworzyć będzie niejako skansen będący żywym, realnym organizmem społecznym, z którym jego członkowie będą się utożsamiać, a osoby przyjezdne będą go mogły łatwiej zrozumieć poprzez poznanie kontekstu dziejowego. Jako, że kontekst ten jest uniwersalny dla terenów wiejskich całego regionu, pozwoli to potencjalnym odbiorcom stworzenie sobie szerokiej panoramy historyczno-społecznej zachodniopomorskiej wsi.

Przed nami pozostaje realizacja oznakowania 2-go etapu Henrykowskiego Szlaku w Siemczynie od stacji 22 do stacji 43. Zapraszamy do wędrówki historycznym szlakiem.